آخرین اخبار

اختلاف افق و روز عید و عرفه

بسم الله الرحمن الرحیم حکم اختلاف اُفق وروزعید و عرفه در مناطق مختلف پرسش : آیا رؤیت ماه عید در عربستان برای اعلان عرفه و عید در مناطق بلوچستان کافی است یا خیر ؟ با دلیل از قرآن و حدیث جواب دهید . پاسخ : خیر ، برای اعلان روز عرفه یا عید در مناطق […]

اشتراک گذاری
۳۰ شهریور ۱۳۹۴
300096 بازدید
کد مطلب : 3940

بسم الله الرحمن الرحیم

حکم اختلاف اُفق وروزعید و عرفه در مناطق مختلف

پرسش : آیا رؤیت ماه عید در عربستان برای اعلان عرفه و عید در مناطق بلوچستان کافی است یا خیر ؟ با دلیل از قرآن و حدیث جواب دهید .

پاسخ : خیر ، برای اعلان روز عرفه یا عید در مناطق بلوچستان یا مناطق دیگر که اُفُق آنها با افق عربستان فرق می کند ، رؤیت آنها برای ما اعتبار ندارد . ومنظور از روز عرفه نهم ذی الحجه می باشد ، و در هر کشور و منطقه حساب و تاریخ همان کشور معتبر است ، نه حساب عربستان .

خداوند می فرماید : ( الشَّمْسُ وَالْقَمَرُ بِحُسْبَانٍ ) ابن عباس (رض) درتفسیر این آیه فرموده است : « یجریان بعدد وحساب».یعنی خورشید و ماه برای شمارش و حساب جاری هستند . (تفسیرابن جریر) .

علامه آلوسی (رح) می فرماید : «أی هما یجریان { بِحُسْبَانٍ } مقدر فی بروجهما ومنازلهما بحیث ینتظم بذلک أمور الکائنات السفلیه وتختلف الفصول والأوقات ویعلم السنون والحساب» . یعنی خورشید و ماه در برجها ومنزلهائی که برایشان اندازه شده است در حرکت هستند. طوری که امور سفلی این جهان از این حرکت انتظام می گیرد ، وفصلها و اوقات بر اثر آن مختلف می شود ، وسالها و حساب بوسیله ی آن دانسته می شود . (تفسیر روح المعانی)

امروزه بر هیچ کس پوشیده نیست که اوقات در دنیا یکی نیستند ، بعنوان مثال وقت نماز صبح ، در دنیا یکی نیست وهمه مردم دنیا در یک زمان آنرا ادا   نمی کنند چون در عین وقتی که مثلا در عربستان نماز صبح می خوانند در بعضی جاها هنوز شب است یا در بعضی جاها خورشید طلوع کرده است ، پس چطور امکان دارد که همه مردم جهان اوقات عبادت خود را با عربستان تنظیم کنند .  وقتی که حساب روز اینطور است حساب ماه نیز کاملا اینطور است ، چون هر دو در حرکتند . در برخی از مناطق دنیا ماه زودتر دیده می شود و در برخی مناطق دیرتر ، واین به دوری ونزدیکی آن با خورشید بستگی دارد ، از اینجاست که علماء نوشته اند بزرگی و کوچکی ، و بالا و پائین بودن ماه اعتبار ندارد ، وفقط رؤیت معتبر است ، پس منظور از روز عرفه نهم ذوالحجه است .  امام نووی (رح) در مورد روزه در این ایام می نویسد : « فَلَیْسَ فِی صَوْمِ هَذِهِ التِّسْعَهِ کَرَاهَهٌ ، بَلْ هِیَ مُسْتَحَبَّهٌ اِسْتِحْبَابًا شَدِیدًا لَا سِیَّمَا التَّاسِعُ مِنْهَا وَهُوَ یَوْمُ عَرَفَهَ » . ( شرح نووی بر مسلم ، باب صوم عشر ذی الحجه )

 در روزه گرفتن این نه روز هیچگونه کراهیتی وجود ندارد بلکه در آن استحباب شدید وجود دارد بویژه نهم ذوالحجه که همان روز عرفه است .

از این عبارت امام نووی معلوم می گردد که منظور از روز عرفه همان نهم ذو الحجه است نه عین همان روز که حجاج در میدان عرفات هستند . نمونه اش این است که رسول الله (ص) به روزه روز عاشورا ء تشویق فرمودند که دهم محرم است و مسلمانان دنیا دهم محرم را روزه می گیرند و مسلم است که دهم محرم که هر سال می آید عینا آنروز نیست که خداوند در آن روز حضرت موسی را ازچنگال فرعون نجات داد و حضرت موسی جهت شکرگزاری آنروز را روزه می گرفت . هدف اینست که فقط تاریخ معتبر است نه روز معین و تاریخ رؤیت در هر منطقه متفاوت است .

دستور پیغمبر (ص) در مورد رؤیت ماه

«عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ إِذَا رَأَیْتُمْ الْهِلَالَ فَصُومُوا وَإِذَا رَأَیْتُمُوهُ فَأَفْطِرُوا فَإِنْ غُمَّ عَلَیْکُمْ فَصُومُوا ثَلَاثِینَ یَوْمًا» (صحیح بخاری ، باب وجوب صوم رمضان لرؤیه الهلال و الفطر لرؤیه الهلال ).

ابو هریره (رض) روایت می کند که رسول الله (ص) فرمودند : زمانیکه ماه را دیدید روزه بگیرید و زمانیکه آنرا دیدید افطار کنید ، اگر بر شما پوشانیده شد پس سی روز را روزه بگیرید .

آنحضرت (ص)دراین حدیث همه مردم دنیا را مورد خطاب قرار می دهد که ، با دیدن ماه روزه بگیرند و با دیدن آن افطار کنند . و آنحضرت (ص) مکانی را معین نفرموده است که مثلا هر وقت عربستان رؤیت ثابت شد شما مردم دنیا موظف هستید که آنرا اعتبار کنید . بلکه از روش عبدالله بن عباس از صحابه و امام ترمذی از محدثین وامام نووی وعلمای دیگر از شارحان حدیث ، معلوم می شود که آنها نیز از این حدیث این چیز را نفهمیده اند . وقتیکه در حدیث لفظ رؤیت آمده  است ، جائیکه امکان رؤیت وجود ندارد چطور رؤیت ثابت می شود .

آیا اختلاف اُفق معتبر است ؟

امام نووی در شرح صحیح مسلم بر حدیث کریب به این عنوان بابی بسته است ،( باب بیان ان لکل بلد رؤیتهم و أنهم إذا رأوا الهلال ببلد لا یثبت حکمه لما بعد عنهم ) در هرشهری رؤیت خودشان معتبر است واینکه هرگاه ماه را در شهری دیدند حکم آن برای شهرهای دیگر که از آنها دور هستند ثابت نمی شود .  امام ترمذی نیز بر این حدیث اینگونه باب بسته است ،« باب ما جآء لکل أهل بلد رؤیتهم ». وحدیث به شرح زیر است :

«عَنْ کُرَیْبٍ أَنَّ أُمَّ الْفَضْلِ بِنْتَ الْحَارِثِ بَعَثَتْهُ إِلَى مُعَاوِیَهَ بِالشَّامِ قَالَ فَقَدِمْتُ الشَّامَ فَقَضَیْتُ حَاجَتَهَا وَاسْتُهِلَّ عَلَیَّ رَمَضَانُ وَأَنَا بِالشَّامِ فَرَأَیْتُ الْهِلَالَ لَیْلَهَ الْجُمُعَهِ ثُمَّ قَدِمْتُ الْمَدِینَهَ فِی آخِرِ الشَّهْرِ فَسَأَلَنِی عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسٍ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُمَا ثُمَّ ذَکَرَ الْهِلَالَ فَقَالَ مَتَى رَأَیْتُمْ الْهِلَالَ فَقُلْتُ رَأَیْنَاهُ لَیْلَهَ الْجُمُعَهِ فَقَالَ أَنْتَ رَأَیْتَهُ فَقُلْتُ نَعَمْ وَرَآهُ النَّاسُ وَصَامُوا وَصَامَ مُعَاوِیَهُ فَقَالَ لَکِنَّا رَأَیْنَاهُ لَیْلَهَ السَّبْتِ فَلَا نَزَالُ نَصُومُ حَتَّى نُکْمِلَ ثَلَاثِینَ أَوْ نَرَاهُ فَقُلْتُ أَوَ لَا تَکْتَفِی بِرُؤْیَهِ مُعَاوِیَهَ وَصِیَامِهِ فَقَالَ لَا هَکَذَا أَمَرَنَا رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ» (رواه مسلم ، والترمذی و غیرهما) ،

کریب می فرماید : که ام فضل بنت حارث او را به شام نزد حضرت معاویه (رض) فرستاد ، می گوید به شام آمدم کارش را انجام دادم ، بر من صدای دیدن ماه رمضان بلند کرده شد در حالیکه من در شام بودم ، من شب جمعه در شام ماه را دیدم سپس آخر ماه به مدینه آمدم ، ابن عباس (رض) (احوال آنجا را ) از من پرسید سپس از ماه پرسید که چه وقت آنرا دیده اید ، گفتم ما شب جمعه آنرا دیدیم ، فرمود : خودت آنرا دیدی ؟ گفتم : بله ، بقیه مردم نیز آنرا دیدند وهمه روزه گرفتند و معاویه نیز روزه گرفت . ابن عباس فرمود : لیکن ما آنرا شب شنبه دیدیم ، لذا روزه را ادامه می دهیم تا سی روز تکمیل کنیم یا اینکه ماه را ببینیم . گفتم : آیا به دیدن وروزه گرفتن معاویه (رض) اکتفا نمی کنی ؟ فرمود : خیر ، رسول الله (ص) ما را به همین دستور فرموده است .

در این قول ابن عباس دو نکته وجود دارد: (۱) اهل مدینه رؤیت اهل شام را برای خود اعتبار نکردند وابن عباس فرمود : خود ما اهل مدینه باید آنرا ببینیم در غیر اینصورت سی روز را تکمیل می کنیم . (۲) فرمود : رسول الله (ص) به ما همینطور دستور فرموده است . یعنی آنچه من می گویم از طرف خود و از استنباط خود نمی گویم بلکه دستور رسول الله (ص) همین است .

 این حدیث دلیل است بر اینکه  اختلاف افق در شهرهای نزدیک به هم معتبر نیست ، لیکن در شهرهائی که حقیقتا افق آنها فرق میکند این اختلاف معتبر است و رؤیت ماه در یک منطقه برای مناطق دیگر اعتبار ندارد وباید برای خود آنها رؤیت ثابت باشد . لذا مناطقی که از هم فاصله زیاد دارند مانند شام وحجاز بر اهل هر شهر واجب است که رؤیت خود را اعتبار کنند نه رؤیت شهر دیگر را . چون ارتفاعات مناطق متفاوت است لذا طلوع وغروب ماه نیز متفاوت می شود . در یک منطقه ماه طلوع یا غروب می کند در حالیکه در منطقه ی دیگر هنوز طلوع یا غروب نکرده است . از اینجاست که در مناطقی که فاصله ی آنها از همدیگر زیاد است تأثیر آن دیده می شود و در مناطق نزدیک به هم تأثیر ندارد ، وقول ابن عباس ، سالم ، قاسم ، عکرمه و اسحاق همین است .

امام ترمذی (رح) می فرماید : این حدیث حسن وصحیح وغریب است و نزد اهل علم عمل بر همین حدیث است که برای اهل هرشهر( کشور ) رؤیت خودشان معتبر است .

 « قَالَ أَبُو عِیسَى حَدِیثُ ابْنِ عَبَّاسٍ حَدِیثٌ حَسَنٌ صَحِیحٌ غَرِیبٌ وَالْعَمَلُ عَلَى هَذَا الْحَدِیثِ عِنْدَ أَهْلِ الْعِلْمِ أَنَّ لِکُلِّ أَهْلِ بَلَدٍ رُؤْیَتَهُمْ » . (ترمذی ، باب ما جآء لکل اهل بلد رؤیتهم).

پس حق همانست که امام ترمذی فرموده است ، که « نزد اهل علم عمل بر همین حدیث است که برای اهل هرشهر (کشور) رؤیت خودشان معتبر است» . و ابن عبد البر اجماع را بر این نقل کرده است . چنانکه شیخ ابو العباس احمد بن الشیخ المرحوم الفقیه ابی حفص عمربن ابراهیم الحافظ الانصاری القرطبی (رح) می نویسد : « وحکى أبو عمر بن عبدالبر : الإجماع على أنه لا تراعى الرؤیه فیما بَعُد من البلدان کالأندلس من خراسان ، قال : ولکل بلد رؤیتهم ، إلا ما کان کالمصر الکبیر ، وما تقاربت أقطاره من بلدان المسلمین . قلت : وهذا الإجماع الذی حکاه أبو عمر یدلُّ على أن الخلاف الواقع فی هذه المسأله إنما هو فیما تقاربت من البلاد »( المُفهِم لما اشکل من تلخیص کتاب مسلم ) . وهمین است عمل به حدیث نه آنکه بعضی فهم خود را حدیث می نامند وبا ادعای عمل به حدیث آنرا بر دیگران تحمیل می کنند .

دارلإفتاء مدرسه دارالقرآن سراوان مفتی مولوی عبدالصمد غیاثی

About Author

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

* Copy This Password *

* Type Or Paste Password Here *