فرق نماز زن با مرد از احادیث صحیح رسول الله صلی الله علیه و سلم

پرسش: آیا زنان مثل مردان نماز بخوانند یا نماز زنان با مردان فرق دارد ، با دلیل از احادیث صحیح توضیح دهید ؟

پاسخ: دربسیاری از احکام زن و مرد یکی نیستند و باهم فرق دارند ، در مورد نماز نیز رسول الله صلی الله علیه و سلم در میان زنان و مردان فرق قائل شده است و حکم برای آنان مساوی نیست و در هیچ حدیثی نیامده است که پیغمبر صلی الله علیه و سلم بفرماید: که نماز مرد و زن یکی است .

دلیل اول: نماز مردان در مسجد بیشتر ثواب دارد اما ، نماز زنان در منزل ثوابش بیشتر است . «عَنْ عَبْدِ اللَّهِ ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ ، قَالَ : صَلاهُ الْمَرْأَهِ فِی بَیْتِهَا ، أَفْضَلُ مِنْ صَلاتِهَا فِی حُجْرَتِهَا ، وَصَلاتُهَا فِی مَخْدَعِهَا أَفْضَلُ مِنْ صَلاتِهَا فِی بَیْتِهَا» (شرح السنه للبغوی) أخرجه أبو داود (۱/۱۵۶ ، رقم ۵۷۰) ، والبیهقى (۳/۱۳۱ ، رقم ۵۱۴۴) . وأخرجه أیضًا : الحاکم (۱/۳۲۸ ، رقم ۷۵۷) وقال : صحیح على شرط الشیخین . (جمع الجوامع أو الجامع الکبیر للسیوطی ) . از عبدالله بن مسعود رضی الله عنه روایت است  که پیغمبر صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فرمودند: نماز زن در اتاقش ، بهتر است از نمازی که زن در چهار دیواری خانه اش بخواند ، و نمازش در اتاقی که داخل اتاقی دیگر قرار دارد ، بهتر است از نمازی که در خانه اش بخواند . (این حدیث صحیح است و مطابق با شرط بخاری و مسلم می باشد) .

دلیل دوم: مردان با گفتن سبحان الله امام خود را متوجه اشتباهش کنند اما ، زنان با زدن کف دست راست بر پشت دست چپ این کار را انجام بدهند ، چون صدای زن عورت است و نباید در میان مردان صدا بلند کند . «عَنْ أَبِی هُرَیْرَهَ رَضِیَ اللَّهُ عَنْهُ عَنْ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ التَّسْبِیحُ لِلرِّجَالِ وَالتَّصْفِیقُ لِلنِّسَاءِ» (صحیح البخاری، بَاب التَّصْفِیقُ لِلنِّسَاءِ – صحیح مسلم ، بَاب تَسْبِیحِ الرَّجُلِ وَتَصْفِیقِ الْمَرْأَهِ إِذَا نَابَهُمَا شَیْءٌ فِی الصَّلَاهِ) . ابوهریره رضی الله عنه از پیغمبر صلی الله علیه و سلم روایت است که فرمود: سبحان الله گفتن برای مردان است و دست را بر دست دیگر زدن برای زنان است.  (در ابتدای اسلام زنان برای نماز به مسجد می رفتند و پشت صفهای مردان می ایستادند ، چون نیاز به تعلیم بود ، اما بعدا حکم شدند که در خانه نماز بخوانند) .

دلیل سوم: مردان هنگام تکبیر تحریمه دستها را تا برابر گوشها بلند می کنند اما ، زنان تا برابر سینه دستها را بلند می کنند . «عن وائل بن حجر قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ:یَا وَائِلُ بن حُجْرٍ، إِذَا صَلَّیْتَ فَاجْعَلْ یَدَیْکَ حِذَاءَ أُذُنَیْکَ، وَالْمَرْأَهُ تَجْعَلُ یَدَیْهَا حِذَاءَ ثَدْیَیْهَا. (المعجم الکبیر للطبرانی ) حضرت وائل بن حجر می فرماید: رسول الله صلی الله علیه و سلم به من فرمود: ای وائل بن حجر هرگاه نماز خواندی دستهایت را تا برابر دو گوشت قرار بده ، و زن دستهایش را برابر سینه اش قرار می دهد.

دلیل چهارم: مردان برای نماز اذان می دهند و اقامه نیز می کنند اما ، زنان نه اذان می دهند و نه اقامه می کنند . «عن أسماء قالت قال رسول الله صلى الله علیه وسلم لیس على النساء اذان ولا اقامه ولا جمعه ولا اغتسال جمعه ولا تقدمهن امرأه ولکن تقوم فی وسطهن. (السنن الکبرى للبیهقی – باب لیس على النساء اذان ولا اقامه) از أسمآء رضی الله عنها روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمود: بر زنان أذان ، إقامه ، جمعه و غسل برای روز جمعه لازم نیست و هنگام نماز جماعت هیچ زنی جلوی زنان دیگر نه ایستد بلکه وسط آنها در میان صف بایستد .

دلیل پنجم: در نماز جماعت مردان امام جلو مقتدیها می ایستد اما ، در جماعت زنان امام وسط آنها یعنی در میان صف می ایستد . «عَنْ رَیْطَهَ الْحَنَفِیَّهِ قَالَتْ أَمَّتْنَا عَائِشَهُ فَقَامَتْ بَیْنَهُنَّ فِى الصَّلاَهِ الْمَکْتُوبَهِ» (سنن الدارقطنی ،  باب صَلاَهِ النِّسَاءِ جَمَاعَهً وَمَوْقِفِ إِمَامِهِنَّ).از ریطه حنفیه روایت است که عائشه رضی الله عنها ما را در نمازفرض امامت کرد و در میان زنان ایستاد . (امام نووی در الخلاصه فرموده: اسناد این حدیث صحیح است ، إعلاء السنن ، ج۴ ، ۲۴۴) و حدیث قبلی که آنحضرت فرمود: « ولا تقدمهن امرأه ولکن تقوم فی وسطهن» و هنگام نماز جماعت هیچ زنی جلوی زنان دیگر نه ایستد بلکه وسط آنها در میان صف بایستد .

دلیل ششم: نماز جمعه بر هر مسلمان با جماعت واجب است اما ، بر برده مملوک ، زن ، کودک و مریض واجب نیست . «عن طارق بن شهاب ، عن أبی موسى ، عن النبی صلى الله علیه وسلم ، قال : « الجمعه حق واجب على کل مسلم فی جماعه إلا أربعه : عبد مملوک ، أو امرأه ، أو صبی ، أو مریض » « هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین فقد اتفقا جمیعا على الاحتجاج بهریم بن سفیان ولم یخرجاه » ورواه ابن عیینه ، عن إبراهیم بن محمد بن المنتشر « ولم یذکر أبا موسى فی إسناده ، وطارق بن شهاب ممن یعد فی الصحابه » (المستدرک على الصحیحین للحاکم ، تعلیق الحافظ الذهبی فی التلخیص : صحیح) از طارق بن شهاب از ابی موسی از پیغمبر صلی الله علیه وسلم روایت است که فرمود: جمعه بر هر مسلمان حق و واجب است که آنرا با جماعت ادا کند مگر بر چهار گروه ۱- برده مملوک ۲- زن ۳- کودک ۴- مریض . (حافظ ذهبی این حدیث را صحیح قرار داده است) .

دلیل هفتم: مرد در سجده شکمش را از دو ران خود و دو بازویش را از دو پهلویش دور نگه می دارد اما ، زن در سجده خود را جمع می کند وشکم را با رانها می چسباند و مانند مردان سجده نمی کند . «عن یزید بن ابى حبیب ان رسول الله صلى الله علیه وسلم مر على امرأتین تصلیان فقال إذا سجدتما فضما بعض اللحم إلى الارض فان المرأه لیست فی ذلک کالرجل (السنن الکبرى للبیهقی ، باب ما یستحب للمرأه من ترک التجافی فی الرکوع والسجود) وأخرجه أیضًا : أبو داود فى المراسیل (۱/۱۱۷ ، رقم ۸۷) .( جمع الجوامع أو الجامع الکبیر للسیوطی) . یزید بن ابی حبیب روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه و سلم از کنار دو زن که نماز می خواندند رد شد ، آنگاه فرمود: هرگاه سجده کردید بعضی از گوشت بدن خود را به زمین بچسبانید ، زیرا که زن در سجده کردن مانند مرد نیست .

دلیل هشتم: مرد هنگام نشستن در نماز پای چپ را پهن نموده و روی آن می نشیند و قدم پای راست را ، راست نگه می دارد اما ، زن یک پا را روی پای دیگر قرار داده و رانهایش را نزدیک هم قرار می دهد . «عن عبد الله بن عمر قال قال رسول الله صلى الله علیه وسلم إذا جلست المرأه فی الصلوه وضعت فخذها على فخذها الاخرى وإذا سجدت الصقت بطنها فی فخذیها کأستر ما یکون لها وان الله تعالى ینظر إلیها ویقول یا ملائکتى اشهدکم انى قد غفرت لها (السنن الکبرى للبیهقی ، باب ما یستحب للمرأه من ترک التجافی فی الرکوع والسجود) . از عبد الله بن عمر روایت است که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: هرگاه زن در نماز بنشیند پایش را روی پای دیگر قرار دهد . و هرگاه سجده کند شکمش را بر پاهایش بچسباند به حالتی که برایش به ستر و پوشش نزدیکتر باشد و یقینا خداوند به سویش می نگرد و می فرماید: ای فرشتگان من ، شما را گواه می گیرم که من این زن را بخشیدم .

فهم سلف: سلف صالح یعنی صحابه و تابعین وأئمه ی مجتهدین رضوان الله تعالی علیهم أجمعین نیز از فرمایشات رسول الله صلی الله علیه و سلم اینچنین فهمیده اند که نماز زن با نماز مرد فرق دارد چنانکه در «مصنف ابن ابی شیبه و مصنف عبد الرزاق» از: حضرت علی و حضرت عبدالله بن عباس روایت است که زن در سجده خودش را جمع کند و شکمش با رانهایش بچسباند . و در همین دو کتاب حدیث از میان تابعین از: ابراهیم نخعی ، حسن بصری ، مجاهد ، عطآء و قتاده نیز اینچنین روایت شده است که زن در سجده خودش را جمع کند . اینست آنچه پیغمبر صلی الله علیه و سلم در مورد نماز زن فرموده است و آنچه صحابه و تابعین و ائمه ی مجتهدین فهمیده اند .

رفع یک اشتباه: کسانی که خود را به نام سلفی می نامند در این اعتقاد که زن باید مانند مرد نماز بخواند از کدامیک از سلف صالح پیروی می کنند ؟ بدانید که این چیزی نیست جز یک اجتهاد بدون فهم سلف از یک حدیث که هیچ ربطی با این موضوع ندارد و خود راوی حدیث که آنرا از زبان پیامبر صلی الله علیه وسلم روایت نموده است حدیث را اینطور نفهمیده است . حدیث اینست ، مالک بن حویرث می فرماید: ما چند جوان که (در سن یا در علم یا در قرآءت) نزدیک به هم بودیم نزد پیامبر صلی الله علیه و سلم آمدیم ، بیست شبانه روز نزد پیامبر ماندیم و رسول الله صلی الله علیه و سلم بسیار مهربان و نرم بود زمانیکه متوجه شد که ما به سوی اهل خود اشتیاق پیدا کردیم ، از ما در مورد کسانی که ما بعد از آمدن خود آنها را ترک نمودیم پرسید ، ما به آنحضرت خبر دادیم فرمود:« ارْجِعُوا إِلَى أَهْلِیکُمْ فَأَقِیمُوا فِیهِمْ وَعَلِّمُوهُمْ وَمُرُوهُمْ وَذَکَرَ أَشْیَاءَ أَحْفَظُهَا أَوْ لَا أَحْفَظُهَا وَصَلُّوا کَمَا رَأَیْتُمُونِی أُصَلِّی فَإِذَا حَضَرَتْ الصَّلَاهُ فَلْیُؤَذِّنْ لَکُمْ أَحَدُکُمْ وَلْیَؤُمَّکُمْ أَکْبَرُکُمْ» به سوی اهل خود برگردید ، در میان آنان بمانید و آنان را تعلیم دهید و آنان را (به آنچه من گفتم) دستور دهید وچیزهائی را ذکر فرمود که آنها را یاد دارم یا اینکه همه را به یاد ندارم وفرمود: نماز بخوانید همانگونه که مرا دیدید که نماز می خوانم (یعنی در اوقاتی که من نماز می خواندم نماز بخوانید) هرگاه که وقت نماز حاضر شد ، باید یکی از شما أذان بدهد و آنکه از شما بزرگتر است امام شما باشد . (صحیح البخاری – بَاب الْأَذَانِ لِلْمُسَافِرِ إِذَا کَانُوا جَمَاعَهً)  (أحمد ، والبخارى ، ومسلم ، والنسائى ، وابن حبان عن مالک بن لحُوَیْرِث) (جمع الجوامع أو الجامع الکبیر للسیوطی) . توضیحی که در مورد این حدیث بیان شد همان توضیحی است که از خود مالک که این حدیث را روایت می کند در روایتی دیگر در صحیح بخاری آمده است که به جای « صَلُّوا کَمَا رَأَیْتُمُونِی أُصَلِّی» اینطور روایت می کند « فَأَتَیْنَا النَّبِیَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ فَأَقَمْنَا عِنْدَهُ فَقَالَ لَوْ رَجَعْتُمْ إِلَى أَهْلِیکُمْ صَلُّوا صَلَاهَ کَذَا فِی حِینِ کَذَا صَلُّوا صَلَاهَ کَذَا فِی حِینِ کَذَا فَإِذَا حَضَرَتْ الصَّلَاهُ فَلْیُؤَذِّنْ أَحَدُکُمْ وَلْیَؤُمَّکُمْ أَکْبَرُکُمْ » (صحیح البخاری – باب المکث بین السجدتین) . نزد پیامبر صلی الله علیه وسلم آمدیم و نزد آنحضرت ماندیم آنگاه فرمود: اگر به سوی اهل خود برمی گردید فلان نماز را در فلان وقت بخوانید و فلان نماز را در فلان وقت بخوانید ، هرگاه که وقت نماز حاضر شد ، باید یکی از شما أذان بدهد و آنکه از شما بزرگتر است امام شما باشد . اکنون خوانندگان عزیز شما اختیار دارید از حدیث مطابق با فهم صحابه و تابعین و ائمه مجتهدین پیروی می کنید یا مطابق با فهم مجتهدین زمان خود .

دارلإفتاء مدرسه دارالقرآن سراوان مولانا مفتی عبدالصمد غیاثی

About Author

مدیر سایت

See author's posts