رمضان و قرآن

اشتراک گذاری

جبرئیل: ای محمد، امت پس از تو در فتنه و آزمایش سختی می‫افتد!
رسول الله (صلی الله علیه وسلم): ای جبرئیل، راه حل چیست؟
جبریل: قرآن؛ کلام خدا، در آن خبر پیشینیان، و آیندگان است. و دستور زندگانی است برای شما. و آن ریسمان محکم الهی، و راه راست است. سخن نهائی است و هیچ بیهودگی را در آن راهی نیست. هرگز ستمگری آن را کنار ننهاده، ومخالفت آن را بجای نه آورده، مگر اینکه خداوند کمرش را شکسته. و هیچ کس علم هدایت را در غیر آن نجسته مگر اینکه گمراه گشته. با تکرار خواندن هرگز کهنه نشده از دل نمی‫رود. عجایب آن تمام نشدنی است. هر کس سخن قرآن گوید راستگوست. و هر کس بنا به قرآن دستور دهد عادل است. و هر کس به قرآن عمل کند پاداش و اجر گیرد. و هر کس بنا به قرآن تقسیم کند انصاف را رعایت نموده[۱].
آری! این است قرآن؛ کلام پاک رحمان، اساسنامه و قانون مسلمان زیستن، دستور و برنامه الهی برای بشریت، سنگر و دژ محکم در برابر گمراهی‌ها، نور هدایت از تاریکی‌ها، راهنمای راه راست و خوشبختی دو جهان:
﴿قَدۡ جَآءَکُم مِّنَ ٱللَّهِ نُورٞ وَکِتَٰبٞ مُّبِینٞ ﴾. [المائده: ۱۵].
«از سوی خدا نوری (که پیغمبر است و بینش‌ها را روشنی می‌بخشد) و کتاب روشنگری (که قرآن است و هدایت‌بخش مردمان است) به پیش شما آمده است».‏
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: این قرآن سفره میهمانی کریمانه خداوند است. هر آنچه در توان دارید از سفره سخاوت الهی برگیرید. این قرآن ریسمان الهی، و نور هدایت، و علاج و درمان دردهاست. هر کس که به آن پایبند باشد را حفاظت می‫کند. و رهایی است برای هر کس که از او پیروی کند. قرآن به کژی و گمراهی نمی‫رود تا نیاز به اصلاح داشته باشد. گهرهای آن هرگز تمام شدنی نیست. و با بسیار خواندن از دل نمی‫رود. قرآن را تلاوت کنید که خداوند برای تلاوت آن به شما اجر و پاداش نیکو می‫دهد. برای تلاوت هر حرفی ده نیکی برایتان نگاشته می‫شود. البته من نمی‫گویم (الم) یک حرف است، بلکه «الف» یک حرف، و «لام» یک حرف، و «میم» یک حرف است.[۲]
این است قرآن، شفاعت روز قیامت، و امام و رهنمای هدایت بشریت، و رمز سعادت انسان، و خداوند بر رمضان این منت را نهاده که شرف نزول قرآن را به این ماه اختصاص داده است.
﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِیٓ أُنزِلَ فِیهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ…﴾[البقره: ۱۸۵].
«‏ماه رمضان است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است. تا مردم را راهنمائی کند و نشانه‌ها و آیات روشنی از ارشاد (به حق و حقیقت) باشد و (میان حق و باطل در همیشه) جدائی افکند».‏
در این ماه مبارک کتاب هدایت پرهیزکاران نازل شد:
﴿ذَٰلِکَ ٱلۡکِتَٰبُ لَا رَیۡبَۛ فِیهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِینَ﴾. [البقره: ۲].

«این کتاب؛ هیچ گمانی در آن نیست و راهنمای پرهیزگاران است».‏
این کتاب رمز هدایت و رستگاری انسان است: ﴿هُدٗى لِّلنَّاسِ﴾ «هدایت و راهنمایی برای مردم».
گویا قرآن آشکارا می‫گوید؛ هر آن کس از قرآن هدایت نپذیرد از انسانیت بدور است:
﴿أُوْلَٰٓئِکَ کَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ ﴾. [الأعراف: ۱۷۹].
«اینان همسان چهارپایانند و بلکه سرگشته‌ترند. اینان واقعاً بی‌خبر (از صلاح دنیا و آخرت خود) هستند».‏
و رابطه‫ای است بس عمیق بین نازل شدن قرآن و روزه!..
همانطور که خداوند متعال به ماه مبارک رمضان این شرف را داد تا حامل قرآن باشد. به آن شرف میزبانی روزه را نیز داد، چرا که روزه بهترین وسیله‫ای است که بر شهوت‌ها و غرائز بشری چیره شده، راه تابیدن پرتوهای نورانی قرآن را بر قلب‌ها هموار می‫سازد.
آمیزش قرآن و رمضان، و روابط و خویشاوندی بسیار نزدیک آن‌ها هر انسان عاقلی را تشویق می‫کند تا در ساعات ملکوتی روزها و شب‌های رمضان بیش از هر وقت دیگری به تلاوت قرآن و سعی در فهم و درک معانی آن مشغول گردد. جبریل امین (علیه السلام) هر ساله در رمضان قرآن را با پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) می‫خواندند. و از شاگردان مکتب رسالت و پارسایان و صالحان آمده است که در هر سه روز، و یا هر هفت روز، و برخی هر ده روز، و حتی برخی هر روزه یکبار قرآن کریم را بطور کامل تلاوت می‫کردند!
در نتیجه این پیوند قوی بین آن بزرگان و قرآن کریم، کلام الهی بهار دل‌هایشان، و نور سینه‫هایشان، و بر طرف کننده نگرانی‌هایشان، و شستشو دهنده غم‌هایشان بود. و همیشه در سعادت و شادکامی بدور از همه بیماری‌های روانی و اضطرابات و تشنج‌ها و استرس‌های روحی بسر می‫بردند. خود آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) آنچنان شیفته و غرق قرآن بودند که قرآن بصورت کامل بر شخصیت ایشان تجلی کرده بود، و در حقیقت پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) قرآنی زنده بود که در میان انسان‌ها قدم می‫زد.
حضرت ابوبکر (رضی الله عنه)؛ شاگرد ارشد مکتب رسالت به مجرد شنیدن و یا تلاوت آیات کلام الله مجید چشمانش چون ابر بهاری باریدن می‫گرفت.
و حضرت عثمان (رضی الله عنه)؛ شاگرد نمونه و داماد رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) می‫فرمودند: اگر قلب‌هایمان پاک باشد هرگز از قرآن سیر نمی‫شویم!
و داماد دیگر ایشان حضرت علی (رضی الله عنه) می‫فرمودند: سوگند بخدا که در قرآن هیچ آیه‫ای نیست مگر اینکه من می‫دانم در چه موردی، و در کجا نازل شده است.
بله، شاگردان مدرسه رسالت اینچنین با قرآن انس گرفته بودند، و زندگیشان در سایه قرآن ودر پرتو درس و تعلیم و تعلم و تفسیر و آموزش آن سپری می‫شد. و این است رمز سعادت و خوشبختی و نیک نامی آن‌ها…
قرآن اساسنامه و قانون اساسی این امت است، خداوند آن را نوری قرار داده تا پرده تاریکی‌ها را بدرد. و آن را رهنمایی برای حفاظت از گمراهی‌ها، و سعادت و زندگی قلب‌ها، و صفای عقل‌ها، و برنامه اخلاق، و شفای بیماری‌های عقلی و روحی و روانی و جسمانی، و رحمت و شفقت، و مهر و عطوفت زندگانی، و خلاصه سعادت و خوشبختی دنیا و آخرت قرار داده است.
خداوند متعال می‫فرمایند:
﴿إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ یَهۡدِی لِلَّتِی هِیَ أَقۡوَمُ وَیُبَشِّرُ ٱلۡمُؤۡمِنِینَ ٱلَّذِینَ یَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرٗا کَبِیرٗا ﴾[الإسراء: ۹].
این قرآن (مردمان را) به راهی رهنمود می‌کند که مستقیم‌ترین راه‌ها (برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت) است، و به مؤمنانی که (برابر دستورات آن) کارهای شایسته و پسندیده می‌کنند، مژده می‌دهد که برای آنان (در سرای دیگر) پاداش بزرگی (به نام بهشت) است.‏
و هر گاه مسلمان از قرآن فاصله گیرد، نور و رحمت و هدایت و شفاء و سعادت از زندگیش فاصله می‫گیرد و در تاریکی، بدبختی، اضطراب، استرست‌های روحی روانی و مشکلات زندگی غرق گشته، زندگی برای او چون قفسی تنگ می‫شود که هر لحظه آن چون سالی سپری می‫گردد.
آن‌هایی که از زندگی کابوسیشان می‫نالند، و در چنگال مشکلات پرسه می‫زنند باید دریابند که راه نجاتشان در قرآن کریم و تلاوت و خواندن ترجمه و تفسیر و تعلیم و تعلم آن نهفته است! همه باید دریابیم که قضیه قرآن یک حکایت گذرا و ساده نیست که بتوان از آن براحتی گذشت، حکایت و مرز سعادت و خوشبختی در دو جهان، و یا شقاوت و بدبختی است.
و خوب بخاطر داریم آن هنگامی را که رسول هدایت به تنهایی در غار حرا مشغول تفکر در خلقت آسمان‌ها و زمین بود، و با خدای خود ـ که وجدان و ضمیرش او را بسوی آن خدای ناشناخته خوانده بود ـ راز و نیاز می‫کرد. در یک آن جبریل، پیک وحی الهی بر او فرود آمده او را به خواندن دعوت نمود. و او را قبل از تقدیم قرآن چند بار در آغوش گرفته بشدت فشار داد، تا جایی که نزدیک بود نفس از کالبد آن حضرت (صلى الله علیه وسلم) بیرون رود!
نزول آیات مبارکه قرآن بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) نیاز به آمادگی پیشین داشت. تا رسول هدایت قرآن را با تمام قدرت و توان خود در سینه مبارک جای دهد.
برادر و خواهر عزیز:
تصور کن رمضان امسال چون جبریل امین؛ پیک هدایت و رستگاری است که من و شما را محکم به آغوش خود فشرده، و با شدت گرما و تشنگی و گرسنگی ما را آماده پذیرش کلام الهی نموده است.
بیا قرآن را آنچنان بخوانیم و در پی فهم و درک معانیش باشیم که گویا بر ما نازل شده است. و پیامش از آن من و شماست. و مسئولیت هدایت بشریت بر دوش من و شما نهاده شده است. و فراموش نکنیم پیامبر خدا (صلی الله علیه وسلم) زندگیش را برای قرآن وقف کرده بود. به یاران و شاگردانش تعلیم می‫دادند و از آن‌ها گوش می‫گرفتند، معنای کلام پاک را برایشان شرح می‫دادند، و می‫فرمودند: بهترین شما کسی است که قرآن را آموخته به دیگران بیاموزاند. [۳]برای آن افرادی که تا کنون همت نکرده‌اند قرآن را آنچنان که بر پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) نازل شده تلاوت کنند، و یا معانی آن را بفهمند، هنوز هم دیر نشده است! همانطور که برای بدست آوردن مال و فراهم کردن احتیاجات زندگی زودگذر خود تلاش می‫کنند برخیزند و به مسجد روند، ـ و یا به هر صورتی که امکان دارد ـ اول تلاوت درست قرآن و سپس ترجمه معانی آن را بیاموزند. تا هم در زندگیشان خوشبخت و سعادتمند گردند و هم در آخرتشان…
و بدانند که آموختن یک آیه از قرآن بیش از آنچه از ثروت و مال می‫توانند بدست آورند برایشان با ارزشتر خواهد بود. قرآن آن توشه‫ای است که می‫توانند با خود به قبر ببرند، و آن یاوری است که در لحظات دشوار آخرت برایشان شفاعت می‫کند، در حالیکه ثروت و دارائی آن‌ها را رها کرده باعث فتنه و جنگ و جدال بازماندگانش می‫شود:
﴿کِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَیۡکَ مُبَٰرَکٞ لِّیَدَّبَّرُوٓاْ ءَایَٰتِهِۦ وَلِیَتَذَکَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ ﴾[ص: ۲۹].
«(ای محمّد! این قرآن) کتاب پر خیر و برکتی است و آن را برای تو فرو فرستاده‌ایم تا درباره آیه‌هایش بیندیشند، و خردمندان پند گیرند».‏
و والدین گرامی نیز فرزندانشان را شیفته قرآن کنند.
رسول الله (صلی الله علیه وسلم) می‫فرمایند: هر کس قرآن را خوانده بدان عمل کند، پدر و مادرش را در روز قیامت تاجی بر سر می‫نهند که روشنائیش بسیار زیباتر است از روشنائی خورشید اگر در خانه‫های دنیا می‫بود.[۴]
این پاداش پدر و مادر قرآن خوان است، حال خود تصور کن که خود او را چه مکانت و جایگاه ومنزلتی است!
در روز قیامت به قاری قرآن گفته می‫شود: در بهشت‌های برین بالا برو و در حالیکه قرآن ـ را آنچنان که در دنیا می‫خواندی ـ تلاوت می‫کنی. جایگاه تو جای آخرین آیه‫ای است که می‫خوانی![۵]
و ماه رمضان فرصتی است طلائی برای آشتی کردن با قرآن، و فرصتی است کوتاه و زودگذر برای شیفته و عاشق قرآن شدن، و جای دارد همیشه این فرموده رسول هدایت (صلی الله علیه وسلم) را جلوی دیدگان خویش داشته باشیم که:
(روزه و قرآن روز قیامت برای همدمان خود شفاعت می‫کنند، قرآن می‫گوید: پروردگارا شب‌ها او را بی‫خواب نگه داشته‫ام. و روزه می‫گوید: بار الها، در روزهای گرم او را تشنه نگه داشته‫ام) و آنگاه خداوند شفاعت آن‌ها را می‫پذیرد.
آیا شرفی بزرگتر و برتر از این هست که دوست رمضان و قرآن و عاشق و شیفته آن دو شویم؟!
چرا که هر کس در سینه‫اش قرآن نباشد بفرموده پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) چون خانه ویرانه‫ای است. و خدای ناکرده از جمله کسانی نباشیم که در روز قیامت از آن‌ها شکایت می‫شود:
﴿وَقَالَ ٱلرَّسُولُ یَٰرَبِّ إِنَّ قَوۡمِی ٱتَّخَذُواْ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ مَهۡجُورٗا ﴾. [الفرقان: ۳۰].
«‏و پیغمبر (شکوه‌کنان از کیفیّت برخورد مردمان با قرآن) عرض می‌کند، پروردگارا! قوم من این قرآن را (که وسیله سعادت دو جهان بود) رها و از آن دوری کرده‌اند (و از ترتیل و تدبّر و عمل بدان غافل شده‌اند)».

[۱] ـ به روایت امام احمد.
[۲] ـ به روایت امام حاکم.
[۳]‑ به روایت امام بخاری از حضرت عثمان ـ رضی الله عنه ـ..
[۴] ـ (به روایت امام ابو داود).
[۵] ـ (به روایت امام ترمذی با سند صحیح).