مختصر معارف التوحید (قسمت چهارم)

مصائب بزرگ خشکی و مشرکین مکه

مشرکین مکه در مصائب معمولی و کوچک بیابانها یقینا از معبودان باطل خود کمک می طلبیدند لکن از نظر مذهبی اعتقاد داشتند که مصائب بزرگ و وحشتناک بیابانها از امور عظام هستند که فقط الله تعالی آنها را دفع  می کند نه موجودی دیگر .

دلیل اول: «قُلْ مَنْ یُنَجِّیکُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْیَهً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَکُونَنَّ مِنَ الشَّاکِرِینَ (۶۳) [الأنعام : ۶۳]. ترجمه: بگو کیست که نجات دهد شما را از تاریکیهای بیابان و یا دریا هنگامی که می‌خوانید او را به گریه و زاری و به پنهانی اگر نجات داد ما را از این ‌خواهیم شد از سپاس گزاران .

علامه آلوسی رحمه الله می نویسد: «والمراد من ظلمات البر والبحر کما روی عن ابن عباس رضی الله تعالى عنهما شدائدهما وأهوالهما التی تبطل الحواس وتدهش العقول» . (تفسیر روح المعانی) ترجمه: و مراد از تاریکی‌های دریا و خشکی، چنانکه از حضرت ابن عباس رضی الله عنهما روایت است، حالت وحشتناک آن است که حواس را باطل و عقل را به وحشت می‌اندازد .

دلیل دوم: «قُلْ أَرَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتَاکُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَهُ أَغَیْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ (۴۰) [الأنعام : ۴۰]. ترجمه: بگو : به من بگوئید که اگر عذاب خدا شما را فرا گیرد ( همان گونه که قبلاً ملّتهای پیشین را فرا گرفته است ) یا این که بیاید بر شما قیامت ، آیا ( برای نجات از عذاب دنیوی یا اخروی ) غیر خدا را به یاری می طلبید ؟ اگر شما راستگوئید ( در این که بتها و انبازها سودی برای شما دارند و پرستش را سزاوارند ؟!) .

علامه خازن رحمه الله می نویسد: «یعنی قبل الموت مثل ما نزل بالأمم الماضیه الکافره من الغرق والخسف والمسخ والصواعق ونحو ذلک من العذاب» (تفسیر الخازن) . ترجمه: مراد الهی این است که قبل از مرگ، عذاب الهی بیاید آنگونه که بر کفار امت‌های گذشته نازل شده بودند از قبیل: غرق، خسف، مسخ و رعد و برق و مانند اینها عذاب‌های دیگری . مشرکین مکه دارای این اعتقاد مذهبی نیز بودند که معبودان آنها در انجام امور کوچک که الله تعالی در باره آنها حکم قطعی نفیا یا اثباتا صادر نکرده است،توانائی تصرف را دارند . ولی در باره اموری که الله تعالی حکم قطعی صادر کرده است هیچگونه توانائی تصرف را ندارند.

 شاه ولی الله رحمه الله می نویسد: «مشرکان با مسلمانان در باره تدبیر أمور عظیم موافقت دارند که او تعالی آنها را ساخته و مستحکم نموده است و برای دیگران اختیاری نداده است ، اما در بقیه امور موافق نیستند» (حجه الله البالغه ، ج۱ ، ص۱۷۲ ، ترجمه فارسی)  .

بیانات قرآن

بیان اول

مشرکین مکه معتقد بودند کسی را که خداوند مورد مؤاخذه قرار دهد هیچ کس دیگر از انبیاء علیهم السلام ، ملائکه ، اولیاء کرام ، جنات و بتها نمی توانند او را نجات دهند نه ذاتا و نه عطاءً . خلاصه اینکه مؤاخذه شده ی معبودان آنها را ، الله تعالی هر زمان که بخواهد نجات می دهد ، لیکن مؤاخذه شده ی الله تعالی را هیچ هستی از غیر الله نمی تواند نجات دهد .

دلیل اول: «قُلْ مَنْ بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْءٍ وَهُوَ یُجِیرُ وَلَا یُجَارُ عَلَیْهِ إِنْ کُنْتُمْ تَعْلَمُونَ (۸۸) سَیَقُولُونَ لِلَّهِ قُلْ فَأَنَّى تُسْحَرُونَ» (۸۹)  [المؤمنون : ۸۸ ، ۸۹]. ترجمه: بگو در دست کیست پادشاهی هر چیز و او پناه می دهد و کسی از او پناه داده نمی‌شود اگر شما می‌دانید. الآن خواهند گفت که از آن خداست، بگو چگونه بر شما سحر شده است .

علامه ابن کثیر می نویسد: «وقوله: { سَیَقُولُونَ لِلَّهِ } أی: سیعترفون أن السید العظیم الذی یجیر ولا یجار علیه، هو الله تعالى، وحده لا شریک له (تفسیر ابن کثیر) . ترجمه: البته خواهند گفت الله یعنی اعتراف می‌کنند که پناه دهنده و کسی که هیچ کس نمی‌تواند از او پناه دهد فقط الله بدون هیچ شریکی است.

بیان دوم

مشرکین مکه دارای این عقیده بودند که اگرخداوند حکم عذاب دنیوی را بر آنان صادر کند معبودان آنها و هیچ هستی دیگری قادر به ممانعت از اجرای آن نیستند و معبودان باطل به طور مستقل و بوسیله سفارش از بارگاه خداوند متعال توان دفع آن عذاب را ندارند .     

دلیل اول: «قُلْ أَرَأَیْتَکُمْ إِنْ أَتَاکُمْ عَذَابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْکُمُ السَّاعَهُ أَغَیْرَ اللَّهِ تَدْعُونَ إِنْ کُنْتُمْ صَادِقِینَ (۴۰) بَلْ إِیَّاهُ تَدْعُونَ فَیَکْشِفُ مَا تَدْعُونَ إِلَیْهِ إِنْ شَاءَ وَتَنْسَوْنَ مَا تُشْرِکُونَ (۴۱ )»[الأنعام : ۴۱]. ترجمه: بگو ببینید اگر بیاید بر شما عذاب خدا یا بیاید بر شما قیامت آیا غیر از خدا کسی دیگر را می‌خوانید اگر هستید شما راستگو، بلکه فقط او را می‌خوانید پس دور می‌کند آن مصیبتی را که می‌خوانید او را به سوی آن اگر بخواهد و فراموش می‌کنید کسانی را که شریک می‌کردید .

حافظ ابن کثیر رحمه الله می نویسد: « أی: لا تدعون غیره لعلمکم أنه لا یقدر أحد على دفع ذلک سواه» (تفسیر ابن کثیر) ترجمه: یعنی شما غیر از خدا را برای کارهای (بزرگ) خود صدا نمی‌زنید، زیرا غیر از خدا کسی چنین قدرتی ندارد.

بیان سوم

مشرکین مکه دارای این عقیده بودند که اگر خداوند متعال فیصله ی قطعی کرده باشد که یکی از آنها را کور ، کر یا دیوانه کند ، معبودان آنها توان مقابله یا رد فیصله خداوند را ندارند و همچنین نمی توانند توسط سفارش ، بینائی، شنوائی و عقل آنرا برگردانند .        

دلیل اول: «قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَخَذَ اللَّهُ سَمْعَکُمْ وَأَبْصَارَکُمْ وَخَتَمَ عَلَى قُلُوبِکُمْ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُمْ بِهِ انْظُرْ کَیْفَ نُصَرِّفُ الْآیَاتِ ثُمَّ هُمْ یَصْدِفُونَ (۴۶)» [الأنعام : ۴۶] ترجمه: بگو بنگرید اگر بگیرد خداوند شنوایی شما و بینایی شما را و مهر بزند بر دلهایتان پس کدام ربّ است غیر از خدا که بیاورد برای شما اینها را ؛ بنگر که چگونه گونا گون بیان می‌کنیم امور را باز هم ایشان کناره گیری می‌کنند .

علامه مظهری رحمه الله می نویسد: «والاستفهام للتقریر یعنى قد علمتم انه لا یأتیکم أحد بشئ مما ذکره ان اخذه اللّه» (التفسیر المظهرى). ترجمه: استفهام برای تاکید است یعنی شما می‌دانید غیر از خدا هیچ کس نمی‌تواند آنچه را که ذکر شد به شما بدهد زمانیکه خدا آنها را از شما گرفت.

بیان چهارم

مشرکین مکه معتقد بودند که اگر خداوند شب را تا روز قیامت طولانی کند، یا رزق و روزی آنها را متوقف کند، یا آبها را خشک کند، معبودان آنها توانائی جلوگیری از این قبیل امور را ندارند .

دلیل اول: «قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ اللَّیْلَ سَرْمَدًا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُمْ بِضِیَاءٍ أَفَلَا تَسْمَعُونَ (۷۱) قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ جَعَلَ اللَّهُ عَلَیْکُمُ النَّهَارَ سَرْمَدًا إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَهِ مَنْ إِلَهٌ غَیْرُ اللَّهِ یَأْتِیکُمْ بِلَیْلٍ تَسْکُنُونَ فِیهِ أَفَلَا تُبْصِرُونَ (۷۲)» [القصص : ۷۱ ، ۷۲]. ترجمه: بگو ببینید اگر الله قرار دهد بر شما شب را همیشه به درازا تا روز قیامت، کیست حاکم غیر از خدا که بیاورد برای شما روشنی، آیا نمی‌شنوید. بگو ببینید اگر الله قرار دهد بر شما روز را همیشه طولانی تا روز قیامت، کیست حاکم بجز از خدا که بیاورد برای شما شب را که استراحت می‌کنید در آن، آیا نمی‌بینید.

دلیل دوم: «أَمَّنْ هَذَا الَّذِی یَرْزُقُکُمْ إِنْ أَمْسَکَ رِزْقَهُ (۲۱)» [الملک : ۲۱]. ترجمه: آیا کیست آنکه روزی دهد شما را اگر باز گیرد خدا رزق خود را.

دلیل سوم: «قُلْ أَرَأَیْتُمْ إِنْ أَصْبَحَ مَاؤُکُمْ غَوْرًا فَمَنْ یَأْتِیکُمْ بِمَاءٍ مَعِینٍ (۳۰)» [الملک : ۳۰]. ترجمه: بگو : مرا خبر دهید ، اگر آبهای ( مورد استفاده ) شما به زمین فرو رود ، چه کسی می تواند آب روان در دسترس شما مردمان قرار دهد ؟ !

حافظ ابن کثیر می نویسد: «أی: وهم یعلمون ذلک، ومع هذا یعبدون غیره» (تفسیر ابن کثیر ). ترجمه: یعنی آنها این را می‌دانستند مگر باز هم با الله تعالی دیگران را می پرستیدند.

علامه قرطبی رحمه الله می نویسد: «قاله قتاده والضحاک . فلا بدّ لهم من أن یقولوا لا یأتینا به إلا الله؛ فقل لهم لِم تشرکون به من لا یقدر على أن یأتیکم» (الجامع لأحکام القرآن للقرطبی) ترجمه: قتاده و ضحاک می‌گویند: آنها لامحاله همین را می‌گویند که علاوه از الله تعالی کسی دیگر نمی‌تواند برای ما آب بیآورد، پس شما به آنها بگوئید که وقتی نمی‌توانند به شما آب بدهند، پس شما چرا آنها را با خدا شریک می‌کنید.

منبع: وبسایت مولانا مفتی عبدالصمد غیاثی

www.qeyasi.net

About Author

واحد دانلود و اخبار اسلامی

هم چنان تا آخر زندگی برای خدمت به اسلام آماده ام…

See author's posts