صفحه نخست / حدیث و سنت نبوی / دین و مذهب

نماز تراویح

پرسش: چنانکه فرمودید: مهم ترین شعار ماه رمضان نماز تراویح است. در نماز تراویح به چه چیزهایی باید دقت کنیم؟ جواب: تراویح جمع کلمۀ عربی «ترویحه» است و به معناهایی چون استراحت کردن، روح را آرامش بخشیدن و بدن را آرام ساختن می آید. پس از خواندن هر چهار رکعت از نماز سنتی که مخصوص […]

اشتراک گذاری

پرسش: چنانکه فرمودید: مهم ترین شعار ماه رمضان نماز تراویح است. در نماز تراویح به چه چیزهایی باید دقت کنیم؟

جواب: تراویح جمع کلمۀ عربی «ترویحه» است و به معناهایی چون استراحت کردن، روح را آرامش بخشیدن و بدن را آرام ساختن می آید. پس از خواندن هر چهار رکعت از نماز سنتی که مخصوص رمضان است و بعد از نماز خفتن ادا می شود، اندکی می نشینند و نام این نشستن «ترویحه» است؛ بعدها اصطلاح «تراویح» که جمع کلمۀ «ترویحه» است نام این نماز نفلی شب های رمضان شد. نماز تراویح سنت مؤکده است؛ سنت ماه رمضان در همان وقت معین است، نه سنت روزه. از همین رو به افرادی همچون بیمار و مسافر که مکلف به گرفتن روزه نیستند نیز نماز تراویح سنت است.
پیامبر بزرگوار ما چند شب در رمضان، نماز تراویح را امامت کردند. سپس با این اندیشه که ممکن است ادای تراویح با جماعت فرض گردد و بر مسلمانان سنگین تمام شود و آنان از عهدۀ ادای آن برنیایند ترجیح داد به تنهایی بخواند؛ اما با بیان «هرکه نماز رمضان (تراویح) را از روی ایمان و امید ثواب آن از الله ادا نماید گناهان گذشتۀ او بخشیده خواهد شد، اصحابش را به این نماز تشویق فرمود.
رسول اکرم در حدیث شریف دیگرشان اهمیت خواندن نماز تراویح و سنت بودن آن را چنین بیان فرموده است: «الله در ماه رمضان روزه را بر شما فرض کرد، من هم شما را به قیام شب های رمضان (نماز تراویح) به عنوان یکی از سنت هایم تشویق می کنم. هرکه از روی ایمان و امید ثوابش از الله با اخلاص روزه بگیرد و قیام کند (نماز تراویح بخواند) مانند روزی که از مادر تولد شده است از گناهانش پاک می شود.» خواندن نماز تراویح با جماعت سنت کفایی است؛ یعنی در یک محل مسکونی لازم است تا دست کم در یک مجلس نماز تراویح خوانده شود. افضل و اولی این است که دو دو رکعت خوانده شود. در فاصله ها می توان صلاه و سلام، اسمای الهی، و دعاهایی مانند «حزب الحصین» و یا «حزب المصون» خواند.
امروزه بعضی ها با استناد به حدیث روایت شده از مادر بزرگوار مان حضرت عایشه رضی الله عنها به هشت رکعت بودن نماز تراویح اصرار می ورزند. حال آن که ابن عباس روایت کرده است که پیامبر بزرگوارمان بیست رکعت تراویح و سپس وتر را می خواندند. افزون بر آن، در این خصوص اجماع اصحاب کرام وجود دارد. چنان که نماز تراویح در مذهب حنفی، شافعی و حنبلی بیست رکعت است. اما در مذهب مالکی دو دیدگاه وجود دارد که یکی بیست و دیگری سی و شش رکعت است. عمل بر بیست رکعت مشهورتر و معمول تر است. بناءً کسانی که بسیار پیر و بیمار هستند اگر توان هشت رکعت را دارند، حداقل همین مقدار را باید ادا کنند؛ اما مؤمنانی که قدرت و توان کافی دارند حتماً باید بیست رکعت بخوانند.
علما خاطرنشان کرده اند که خواندن نماز تراویح حداقل با یک بار ختم قرآن در آن سنت است و اقامۀ آن با بیش از یک ختم قرآن فضیلت دارد. سلف صالح در طول رمضان همۀ قرآن را یا خودشان در تراویح خوانده و یا با امامت حافظ قرآن ختم کرده اند. ولی در ادوار بعدی با در نظرداشت وضعیت نمازگزاران و به منظور رعایت حال شان ترجیح داده شده است تا نماز تراویح به گونه ای خوانده شود که مردم را از مسجد گریزان نسازد.
در نماز تراویح خواندن آیات با ترتیل و رعایت تعدیل ارکان هم برای امام و هم برای مقتدی ها شرط است. فرق نمی کند که سوره های کوتاه را بخوانند و یا ختم قرآن کنند. خواندن آیات قران با شتاب و عجله مثل این‌که مسابقه ای در کار باشد؛ و نیمه تمام گذاشتن رکوع و سجده به هیچ وجه درست نیست. متأسفانه در سال های اخیر کسانی پیدا شده اند که در میان مردم به تعبیر «جِیت واری امام» شناخته شده اند. صحنه هایی به مشاهده می رسد که جدّیت نماز تراویح و صحت آن را زیر سوال می برد. بر مومنان است تا در این باره با تمکین و وقار رفتار کنند و در نماز تراویح به تلاوت آیات با ترتیل و رعایت تعدیل ارکان دقت به خرج دهند.

نویسنده: فتح الله گولن